Моштите имаат клучна улога во христијанската религија уште од нејзиното основање, која им донела голема чест, углед и аџилак на верниците од различни делови на светот на оние што ги поседувале, со цел да им оддадат почит на светилиштата кои биле во сопственост на владетел, манастир или град.
Се верувало дека моштите поседуваат божествена моќ која може да прави чуда, да штити од зло, болести и неволји и поради тоа биле исклучително ценети, чувани во специјални реликвијари, направени специјално за нив, често украсени со скапоцени камења, обложени со злато или сребро. Во посебни прослави, тие се изведувале и изложувале во поворки или литии, кои останале да се слават до ден-денес низ целиот свет.
Поседувањето на важни мошти, како што истакнува историчарката Дијана Васиљевиќ, може да го подигне престижот на една земја или регион. Тие се сметаа за симбол на божествената наклонетост и легитимноста на владетелот. Затоа многу средновековни владетели донеле разни мошти од Ерусалим, како знак на големиот благослов што доаѓал лично од Христовиот гроб. Колку повеќе поседуваат, толку е поголем нивниот духовен и светски авторитет.
– Во православниот свет посебен култ е посветен на моштите на светците, кои се чуваат како големи светилишта. Народот се собрал околу нив со надеж дека ќе им донесе исцеление или им приоѓал само да се поклонат како христијани кои длабоко верувале во подвижничкиот живот на овие луѓе, кои црквата ги прогласила за свети врз основа на одредени канони – ја започнува приказната за историчарот.
Една од таквите светители, чии мошти патувале повеќе од илјада години на разни места, е прочуената Мајка Параскева, кај нашиот народ попозната како Света Петка. – Нејзиниот живот познат како светец всушност започнува во градот Епиват во 11 век, во моментот кога, како што стои во сите православни црковни житија, е откриен нејзиниот гроб, откако во сон му се јавила на работникот Георгорис и елегантна госпоѓа Ефтимија, кои се нивни, му ги кажаа своите соништа на епископот од тој град. Светите мошти потоа ќе бидат положени во Епиват, во црквата на светите апостоли Петар и Павле. Оттогаш, многумина нашле исцеление и спас над нејзините мошти, а над двесте години ја сметале за светица која ја посетувале многу аџии – вели Васиљевиќ.
Нејзината светост и моќ брзо се проширија надвор од локалните граници, правејќи го нејзиниот гроб место со големо духовно значење. – Меѓутоа, на почетокот на 13 век, кога крстоносците го окупирале Константинопол, бугарскиот император Јован Асен во преговорите со нив се договорил наместо моштите и моштите на Света Петка да бидат однесени на запад, тој да ги купи и да ги пренесе. до бугарскиот град Трново во 1238 година во Саборн црквата. Таму особено ја почитувале светицата над чии мошти продолжиле да се случуваат разни исцеленија и други чуда, за кои пишувале и ја празнувале. По падот на Трново под турска власт во 1393 година, Турците го протерале патријархот Јефтими, првиот писател кој го напишал житието на Света Петка, ја ограбиле црквата и ги одзеле одеждите и ковчегот во кој се наоѓале нејзините мошти, бидејќи биле украсена со скапоцени камења и со злато – опишува историчарот. Но, благодарение на напорите на кнезот Страцимир, кој владеел со Видин, нејзините мошти ќе бидат пренесени таму, за жал на кратко, бидејќи само три години подоцна Видин ќе потпадне под турска власт. Богатствата од ризниците, меѓу кои се пронајдени и моштите на Света Петка, ќе бидат однесени во Сер, како личен воен плен на султанот Бајазит. – Две години подоцна, во 1398 година, светилиштето го проселе од султанот Бајазит три познати Србинки – принцезата Милица, Јефимија и ќерката на Милица, Оливера, која тогаш била мажена за Бајазит. Вака Света Петка пристигнува во Крушевац, во палатата црква Лазарица. Како што подоцна напиша Григорије Камбла: „Целата слава на Петкин е одземена од Бугарија и дадена на српската земја“ – раскажува Васиљевиќева.
За време на престојот во Србија од 1400 година ќе престојува во манастирот Љубоштиња, а во 1417 година ќе биде префрлена во новата престолнина на деспотот Стефан – Белград. Таму ќе престојува во познатата црква Успение на Пресвета Богородица, до белградската митрополија, а подоцна ќе биде изградена посебна црква посветена на неа во близина на сегашната капела која се наоѓа на Калемегдан. – Во 1521 година, кога султанот Сулејман Величествениот ќе го освои Белград, моштите заедно со населението од градот што ќе биде раселено во Цариград, ќе заминат на патување, а со нив и разни други мошти кои ќе се чуваат во белградската црква, изградена од населението од раселените Белград . За време на еден од турските рации на црквата, тие заради безбедност ќе ги купи цариградскиот патријарх и ќе бидат во сопственост на патријаршијата до 17 век. Нејзините посмртни останки ќе бидат положени во црквата Свети Ѓорѓи на Фанар – вели историчарот. Меѓутоа, Цариградската патријаршија, оптоварена со тешките наметнувања на турската влада, паднала во сериозни долгови во 17 век, кога војводата Василије Лупул, господар на Молдавија, понудил да ги покрие долговите на Патријаршијата со голема донација, а во се вратија моштите на Света Петка.
Во 1641 година, моштите биле пренесени во храмот на Светите тројца архиереи во Јаша, но по пожарот во 1888 година во кој останале неповредени, биле пренесени во катедралната црква во истоимениот град, каде што се и денес. . – Моштите на Света Петка станаа симбол на единството и идентитетот меѓу православните верници, надминувајќи ги националните и културните граници. Нивната способност да преживеат вековни турбуленции, освојувања и религиозни промени сведочат за нивната длабока духовна вредност. Овие мошти се и пример за тоа како светоста може да го надмине материјалното и да стане извор на надеж, исцеление и заедница за луѓето од различни епохи и култури – заклучува на крајот од своето раскажување историчарката Дијана Васиљевиќ.
telegraf.rs
