Манастирот Крка е денешниот манастир на Српската православна црква, сместен во долината на реката Крка, на три и пол километри источно од населбата Кистања, во широка драга позната како Цариградска Драга. Според археолошките наоди, може да се датира во доцниот среден век, а неговото прво писмено споменување датира од втората половина на 16 век, Заедно со манастирите Крупа и Драговиќ, Крка е најголемиот и најпознат православен манастир во Хрватска. Манастирот е заведен во Регистарот на културни добра на Република Хрватска како заштитено културно добро под сериски број З-7686.
Областа на манастирот Крка е слоевит археолошки локалитет со континуитет од античко време до денес.
Прашањето за потеклото на манастирот Крка сè уште не е доволно разјаснето. Зачуваните и познати историски извори кои го споменуваат овој манастир потекнуваат дури од втората половина на XVI век. Од археолошките остатоци, потеклото на манастирот може да го датираме во доцниот среден век, а тие се состојат од долните делови на ѕидовите на натрексот. Готските елементи пронајдени при реставрацијата на црквата имаат идентичен дизајн со оние пронајдени на остатоците од црквата Св. Марија и Францисканскиот манастир од Брибирска глава. Со оглед на тоа што за изградбата, опремувањето и одржувањето на црквата Св. Марије, кој бил и нивниот семеен мавзолеј, разумна е претпоставката дека Шубиќите се поврзани со изградбата на црквата на Крка. Остатокот од црквата, кој го опфаќа сводот на натрекс, наосот со куполата и олтарот, е изграден во втората половина на 16 век. Изградбата на денешните манастирски згради започнала во втората половина на XVI век. Камбанаријата во романескен стил била изградена на крајот на 18 век.
Некои автори, како др. Марко Јапунџиќ,[8] ја изнесе претпоставката дека манастирот Крка првично бил создаден како католички манастир.
Во српската историографија и публицистика е распространета теоријата дека манастирот бил изграден во 1350 година од Јелена Шубиќ, сестрата на императорот Душан, а бил проширен во 1402 година. Оваа теза е воведена во историографијата во 1901 година од Никодим Милаш во книгата Православна Далмација. Во својата книга, Милаш се повикува на податоци од наводно напишаната, но подоцна изгубена „Хроника на граѓанските и црковните настани“ на Кончаревиќ со опис на српската и православната историја во Далмација до 1754 година. Нема докази дека оваа хроника некогаш била напишана.
Над главниот влез во манастирот е поставена камена плоча со натпис од 1402 година. Натписот е јасно фалсификуван. Се претпоставува дека плочата првично била поставена во црквата, а подоцна преместена над главниот влез, на највидливото место. Овој чин, наводно, го извршил архимандритот Јеротеј Ковачевиќ во 1859 година, на кој посведочиле повеќе луѓе. Бидејќи е поставен на тоа место, станува познат камениот натпис. Бидејќи автентичноста на натписите била сомнителна, д-р Лука Јелиќ повикал систематски да се испитаат натписите на сите манастири во Далмација. Неговата покана не била прифатена. Владиката Никодим Милаш бурно реагирал и како реакција ја напишал книгата „Православна Далмација“. Книгата е напишана со целосно отсуство на научни методи и со злонамерно и политички намерно искривување на историските факти. Во книгата, заедно со огромен број лаги, навреди и глупости, Милаш ја споменува 1402 година како година на обнова/доградба на манастирот. Српските историчари кои укажале на фалсификат се Миленко Пекиќ, Душан Бериќ и Милан Радека, чии проценки ја датираат староста на натписот цели три века подоцна.
1402 година напишана со арапски бројки во долниот десен агол од последниот ред не одговара на остатокот од текстот или на времето на реставрацијата за која станува збор, туку подоцна е издлабена на местото на оригиналот, што сите релевантни истражувачи го сметаат да биде 1702 година. Двете личности споменати во натписот се историски познати и нивните активности датираат помеѓу крајот на 17 и почетокот на 18 век. Далматинската епархија во својот „Шематизам“ од 1873 до 1903 година пишува во секое издание до 1890 г. дека „не се знае кога и од кого е основан манастирот, нема историски податоци“. Од 1890 до 1903 г се предлага да се погледнат претходните изданија.
Најстарата година во која се спомнуваат православните монаси во манастирот Крк е 25 август 1648 година, која се споменува во престанокот на 20 ноември 1649 година. Св. Архангел Католичка црква Бл. Gospe Maslinska pod Zadro за привремена употреба.
Манастирот Крка има богата историја која опфаќа многу векови, во текот на кои неговата ризница станувала се побогата и побогата. Непроценливи вредни предмети во него пристигнале не само од регионите каде живееле Србите, туку и од Ерусалим, Света Гора, Венеција и царска Русија. Да го спомнеме само епитрахилот на свети Сава и октој Божидар Вуковиќ. Има и книги од Вук Стефановиќ Караџиќ и Доситеј Обрадовиќ, на кои овие двајца големи автори ја оставиле својата посвета на манастирот Крка. Дополнително, во манастирската црква се наоѓаат фрагменти од моштите на неколку светци, меѓу кои Свети Трифун, Свети Никола, Свети Антипа, Свети Харалампиј, Свети Власиј и многу други.
фото и видео -patuvanja.mk
