До неодамна, синоними за Тузла, третиот по големина град во Босна и Херцеговина (по Сараево и Бања Лука), беа само јаглен и сол и придружната „валкана“ индустрија. Но, работите во последно време се менуваат, особено откако беше прекинато слегнувањето на тлото поради неконтролираното испумпување сол.
Споменик на цивилните жртви во Капија
Од поранешен индустриски град, Тузла со своите 111.000 жители (според пописот од 2013 година) полека ја менува својата физиономија и имиџ, станувајќи се поатрактивна туристичка дестинација. Денес, припадниците на трите конститутивни нации Бошњаци (73%), Хрвати (14%) и Срби (3%) и 10% од другите живеат таму во мир и толеранција.
Благодарение на политичките апсурди на Босна и Херцеговина, Тузла долго време имаше статус на општина, а не на град, па не можеше да има ниту своја туристичка заедница. Оваа година тоа конечно се смени и беше основана Туристичката управа на градот Тузла на чело со агилниот Един Јахиќ.
Меѓу првите задачи што си ги постави првиот човек на ТЗ ТЗ, како што популарно ја нарекуваат оваа институција, беше силната маркетинг активност кон земјите од регионот. Прво беа домаќини на медиумски работници од Србија и Македонија, а сега на ред дојде Хрватска со неколку новинари специјализирани за туризам и гастрономија.
Тузла е оддалечена 336 км од Загреб и доколку нема гужва на границата (Жупања – Орашје) можете да стигнете за најмногу пет часа возење доколку строго ги почитувате сообраќајните прописи.
Климата е многу слична на Загреб; Загреб е на надморска височина од 158 m, а Тузла на 231 m, иако всушност се наоѓа на дното на морето, но Панонското море од кое останале 350 милиони тони солени карпи и солена вода.
Популарното одморалиште за капење Паноника со четири солени езера во центарот на градот
Со цел да се разбудат спомените на одамна изгубеното море, пред 15 години, недалеку од центарот на стариот град, беше отворено првото солено езеро, а потоа уште три кои денес го сочинуваат комплексот на капалишта наречени Панонски езера или Паноника. . Ова се единствените солени езера во Европа и единствените во светот со организирани плажи и придружни содржини. Сепак, не е сè толку романтично како што изгледа на почетокот…
Уште во социјализмот се зборуваше дека Тузла „солта гради, но и уништува“. Се користи 7.000 години, но голем дел од градското подрачје со османлиска и австроунгарска архитектура настрада поради тонењето на земјата предизвикано од екстракција на сол.
Сол квадрат со тава за зовриена сол
Скапоцениот минерал се ископува уште од неолитот, за што сведочат остатоците од сојени и контејнери за „варење“ на сол од солена вода. Солта ги привлекувала Илирите, Римјаните, Унгарците, Турците и другите народи, но почнала помасовно да се експлоатира дури по доаѓањето на Австро-Унгарија и станала база за хемиската индустрија.
Веќе во тоа време беа забележани првите последици од тонењето, кои продолжија во двете наредни Југославии, а последиците беа навистина катастрофални.
Исчезнаа цели населби, културно-историски споменици и верски објекти, а населението беше раселено во новоизградените делови на градот. Потонувањето беше делумно запрено дури во 2007 година, кога екстракцијата на сол беше преместена на локации надвор од градот, па беше можно да се продолжи со реконструкција и реставрација на некои згради.
Градските власти на чело со визионерскиот градоначалник Јасмин Имамовиќ, кој на оваа функција е 18 години, потоа продале вреден недвижен имот и така стекнатите 6 милиони евра ги вложиле во изградба и опремување на дополнителни езера.
Новосоздаденото капалиште со разредена оригинална солена вода (соленост 35 грама на литар, температура 27ºC) стана многу популарно меѓу граѓаните на Тузла и околината, а бројот на гости од соседството и маалото од година во година се зголемува.
Паноника стана многу популарна меѓу Славонците (Жупања, Славонски Брод, Осиек, Винковци, Вуковар…) кои најчесто доаѓаат на еднодневни патувања и меѓу босанската дијаспора од Западна Европа. На плажите на „градот на солените лагуни“ лани имало над 400.000 капачи, а приближно исто толку се очекува и годинава и покрај малку поврнежливите и постудени денови.
ОДЛИЧНА ХРАНА КОЈА МОЖЕ ДА СЕ НАЈДЕ САМО ВО ТУЗЛА
Со оглед на тоа што дел од посетителите на Паноника сакаат да поминат уште неколку дена во Тузла, дојде до голема експанзија во понудата на легла во бутик хотели и приватно сместување. Сето тоа се одрази на подобрување на угостителската понуда, отворање нови ресторани и кафулиња, како и подобрување на нивото на услуга во постоечките. Нема да се мешаме со храната овде – Мекдоналдс згасна по само неколку месеци работа.
Првото пријатно гастрономско изненадување не очекуваше во ресторанот Златник, на шеталиштето Слана бања, каде почнавме со бегова чорба, а продолживме со неколку јадења, од кои највпечатливи беа Златник ќебапите во крем и телешкото хаџиско ќебапче. Заедно со овие малку потешки јадења, наместо вино, претпочитавме да го пиеме одличното премиум црно пиво од Тузла.
КАКО ДА ЖИВЕЕТЕ ВО ТУЗЛА
Солените езера и добрата храна се нешто по што Тузла е позната од неодамна. Она по што е познато одамна и постои во овој град многу долго време е високото ниво на национална и верска толеранција. Добрите односи беа зачувани и во време на војна, дури и по безумното гранатирање на цивили од српските позиции во мај 1995 година.
Тогаш на плоштадот Капија во центарот на градот беа убиени 71 претежно млад граѓанин на Тузла, а над 150 беа ранети во спомен на тој бесмислен чин, заедно со репликите беа испишани и имињата на жртвите на поетот Мако Диздар: „Тука не се живее само за да се живее, овде не се живее само за да се умре, овде се умира и за да се живее“.
Многумина само преку цитати на Фејсбук ги запознаа размислувањата на Меша Селимовиќ. Помал дел ги читал неговите епохални дела „Дервиш и смрт“ и „Тврѓава“, а уште помалку знаат дека овој голем писател е роден во Тузла, бидејќи неговата професионална кариера била поврзана со Сараево и Белград.
Како млад професор предавал литература во гимназијата во Тузла, која подоцна го добила неговото име, а по него е именувана и регионална книжевна награда. Неговиот роден град сепак му се оддолжи со подигање на споменик на кората, заедно со уште еден великан, сликарот Исмет Мујезиновиќ, а статуите ги изработи загрепската уметница Марија Ујевиќ Галетовиќ.
Во Домот на литературата, кој го дели со тузланскиот писател Дервиш Сушиќ, има постојана поставка со артефакти од турбулентниот живот на Меша Селимовиќ.
wish.hr
